Bij het zoeken naar partijen die nodig zijn om aan preventie te werken is het handig om te weten wie wettelijk waarvoor verantwoordelijk is om partijen op die verantwoordelijkheden te kunnen wijzen. Voor specifieke preventie-activiteiten zijn de wet publieke gezondheid en de jeugdwet van belang. Maar de wetsteksten zijn vaak vaag. Neem verantwoordelijkheden van het onderwijs en de gemeente t.a.v. preventie. Uit een vooronderzoek dat FNO heeft laten doen blijkt dat de verantwoordelijkheden niet glashelder zijn. Maar er zijn wel enkele wettelijke ankers:
- De (wettelijke) verantwoordelijkheden voor preventie liggen vooral bij gemeenten en onderwijs. Het Rijk en de zorgverzekeraar hebben geen rol t.a.v. preventie.
- Scholen hebben, volgens Brechtje Paaijmans, niet alleen publiekrechtelijke verplichtingen, maar ook een civielrechtelijke zorgplicht voor de leerlingen die aan hun zorg zijn toevertrouwd en onder hun toezicht staan. Deze zorgplicht betreft niet alleen de kwaliteit van het onderwijs, maar ook de gezondheid en de veiligheid van de leerlingen.
- De Wet op primair onderwijs biedt een aanknopingspunt, omdat de school verantwoordelijk is voor sociale veiligheid (o.a. pesten moet voorkomen). Scholen in het primair, voortgezet en speciaal onderwijs zijn verplicht zorg te dragen voor een veilige school.
- Scholen kunnen worden aangesproken op hun zorgplicht en basisondersteuning. Basisondersteuning is niet wettelijk concreet omschreven. Alle samenwerkende gewone scholen in een regio bepalen samen wat er onder de valt. Bijvoorbeeld programma’s gericht op (het voorkomen van) gedragsproblemen.
De aangewezen plek voor onderwijs en gemeente om afspraken te maken over een samenhangende preventie-infrastructuur is het Op Overeenstemming Gericht Overleg (ogoo). Voor wat betreft de gemeente ligt daar niet alleen een taak voor de wethouder onderwijs. Voor een integrale, domein overstijgende aanpak zijn naast de wethouder onderwijs, ook de wethouders jeugd, WMO, volksgezondheid en welzijn van belang.
Verantwoordelijk voor samenwerking
Om preventie te laten slagen is samenwerking nodig tussen diverse organisatie. Wettelijk is geregeld dat de gemeente verantwoordelijk is dat er wordt samengewerkt. Daarom ligt de verantwoordelijkheid voor het vormen van lokale coalities kansrijke start bij gemeenten.
Ook is wettelijk geregeld dat gemeenten en onderwijs hun (preventie-)activiteiten op elkaar afstemmen
Trimbos, Rivm en GGDGHOR.nl adviseren te kiezen voor een duidelijke regievoerder en een functionerend netwerk.